Başlık : İMPARATOR DİOCLETİANUS’UN YÜKSEK ENFLASYONLA MÜCADELESİ
Yazar : Manolya Berk
Roma İmparatorluğu, MS 3. yy’da, hem büyük ve pahalı projeler, hem de sınırlarındaki düşman akınlarının yarattığı yüksek savunma giderleri nedeniyle, ciddi bir mali sıkıntı yaşamaktaydı. Bu sıkıntıyı aşmanın yolu, para basmak ve vergileri arttırmaktı. Devlet, yatırımları yürütmek ve asker-memur maaşlarını ödeyebilmek için, tedavüldeki altın ve gümüş paranın yerine, karşılıksız bakır ve bronz para basmak zorunda kaldı.
Gümüş paranın değeri, MS 218 ile 268 yılları arasında 5000 kat azaldı. Halkın satın alma gücü çok zayıfladı ve ülkede yaygın bir hoşnutsuzluk başladı. İmparatorlukta, barışı egemen kılmanın yolu; halkı mutlu etmek olduğuna göre, temel gıda maddelerinin fiyatlarını ulaşılabilir düzeyde tutmak gerekirdi. Ama, önceleri 7- 8 Drahmi’ye satılan bir ölçek buğdayın fiyatı, 120.000 Drahmi’ye çıkmıştı ki, bu da %15.000 düzeyinde bir enflasyon demekti.
Aldığı önlemlerin enflasyona çare olmadığını gören ve korkunç fiyat artışlarını tüccarların açgözlülüğüne bağlayan Diocletianus, Roma İmparatorluğu’nda Dörtlü Yönetim’in (Tetrarşi) hüküm sürdüğü 301 yılında hazırladığı ünlü “Edictum de Pretiis Rerum Venalium” (Fiyatların En Üst Sınırına İlişkin Kararname) ile, 1000 civarında mal ve hizmetin tavan fiyatını sabitledi. Aynı Kararname (Edictum) ile, bu fiyatların üzerinde mal ve hizmet satmaya kalkışacaklara ölüm cezası getirildi.
Diocletianus’un fiyat kararnamesinin Giriş kısmında, iki Augustus ile iki Caesar’a ait görkemli imparatorluk sıfatları sıralanır ve ardından fiyatların kontrol altına alınmasını gerektiren ekonomik durum anlatılır.
Giriş bölümünden sonraki hayli uzun listede; hububat, şarap, et, sebze, meyve, deri, kürk, ayakkabı, kereste, halı, giysi ve vasıfsız işçiden avukata kadar uzanan meslek erbabının yevmiyeleri gibi, önemli kalemler yer alır. Listedeki mal ve hizmetler, Diocletianus’un yeni para birimi olan Denarius ile ifade edilir.
Kararname, tüketici kitlede büyük bir memnuniyet yarattı. Önlemler, kısa süreçte enflasyonda bir iyileşme sağlasa da, uzun süreli sonuçları ekonomiyi çökertti. Çünkü Kararname’deki malların fiyatları çok düşük tutulmuştu. Bu nedenle, üreticiler ya mal üretimini durdurdular ya da takasa yöneldiler. Ticaret durma noktasına geldi. Maaş ve yevmiyelere de üst sınır getirildiği için, sabit gelirli insanlar paralarının giderek eridiğini gördüler. Satışları durduran esnaf, bu kez de stok yapmaktan dolayı cezalandırıldı. Ticareti terkedenler ise, Diocletianus’un çıkardığı bazı tuhaf yasalarla ticaret yapmaya zorlandı.
Sonuçta, Diocletianus’un enflasyona karşı aldığı tüm bu önlemlerin yarardan çok zararı oldu. Diocletianus’un saltanatı MS 305’te sona erdiğinde, Kararname’nin yürürlükten kaldırılması ile ekonominin kendi yasaları yeniden günlük yaşama egemen oldu.
Kaynak: Sosyal Tarih ve Arkeoloji (Hasan Malay)
https://www.hasanmalay.com/index.php/ekonomi/diocletianus
#manolya #cerrahiletarih