...
Başlık : TÜRK EDEBİYAT TARİHİNİN YİTİK BELLEĞİ: Murat Uraz
Yazar : Nezih Ş. Kuleyin

Kurtuluş Savaşı sona erince başlayan eğitim seferberliğinin en önemli kişilerinden birisidir. Trabzon Lisesi ülke çapında hem eğitim hem de sosyal yönden büyük bir üne kavuşurken 1926 yılında Erzurum Lisesi Müdürlüğü’ne atanır. Amacı Erzurum Lisesini, Trabzon Lisesi düzeyine taşımaktır.

Erzurum Lisesinde o kadar çok sevilir ki öğrencileri ona “Kara Murat” adını takarlar. Mehmet Akif Bal’ın Türk Edebiyatının öncülerinden Trabzonlu Murat Uraz yahut “Kara Murat” adlı bir makalesi bu olguyu anlatır.

1931 yılında İstanbul Vefa Lisesi Edebiyat öğretmenliğine atanır. Buradaki görevine ek olarak Pertevniyal Lisesi, Alman Lisesi ve Saint Benoit Lisesi’nde edebiyat öğretmenliği yapar. Daha sonra İstanbul Kız Muallim Mektebi öğretmenliğine atanır. Çok yoğun bir çalışma yaşamı içerisindeyken çalışmalarını kitap biçimine dönüştürmeye karar verir. Basılı ilk kitabı, Murad Uraz adı ile 1931 yılında yayımladığı “Edebiyat ve Türk Edebiyat Tarihi Hülasası”dır. Bu kitap, yardımcı ders kitabı olarak düşünülmüş ve öyle yazılmıştır. Kitabı okuyanlar yeni isteklerde bulunurlar o da yazmaya devam eder. 1933 yılında Halk Edebiyatı Şiir ve Dil Örneklerini yayınlanır.

1935 yılında “Türk Adları” adlı ayrıntılı çalışmasını yayımlar. Eski Türk tarihi ve mitolojisini incelemiş ve Türkçemizde anlamını bilmediğimiz eski Türk adlarının bir sözlüğünü yapmıştır. Bu çalışma, kendisini eski Türk mitolojisi üzerinde incelemelere yöneltir. İleride Türk mitolojisini de kitap hâline getirecekti.

 Bir yandan da tanınmış Türk şair ve yazarlarının biyografilerini yazmaya başlar 22 tane biyografi kitabı bize bıraktığı birikimin bir parçasıdır. Bunlar Abdülhak Hamit, Tevfik Fikret, Namık Kemal, Yahya Kemal, Ahmet Haşim, Ahmet Vefik Paşa, Cenap Şahabettin, Esat Mahmut, Aka Gündüz, Sadri Ertem, Bağdatlı Ruhi, Ahmet Mithat Efendi, Recaizade Ekrem, Nabi,  Şeyhülislam Yahya, Ragıp Paşa, Ziya Paşa, Nedim, Reşat Nuri, Şinasi ve Ziya Paşa’nın hayatları, edebi kişilikleri, şiirleri ve düzyazılarıdır.

Türk halk edebiyatının yaygın olarak bilinmeyen tüm destansı öykülerini ortaya çıkartan odur. Bunlar; Erciş’li Emrah ile Selvi, Kenan ile Lâlezar, Bahadır ile Mahinur, Aşık Sümmani ile Gülperi, Sürmeli Bey ile Telli Senem, Karacaoğlan ile Karakız’dır. Bazı destansı halk hikâyelerinin adını ben ilk kez ondan duydum.

Resimli Kadın Şair ve Muharrirlerimiz’den başka iki tane daha ansiklopedik kaynak özelliği taşıyan kitabı vardır. Türk Edip ve Şairler ve Edebiyat Antolojisi.

1945 ile 1950 yılları arasında o zamanki adıyla İstanbul Maarif Müdürlüğü yapar.  Batı edebiyatının ve mitolojisinin yeni yetişen kuşaklara anlatılmasının önemli olduğunu düşünerek aşağıda adlarını sıraladığım kitaplarını yazar. Önce sözlük niteliğinde Mitoloji kitabını yayımlar sonra; Cervantes ve Donkişot, Dante ve Petrarca, Europides ve İphigenie ve Electra, Homeros ve İliada, Sophokles ve Kral Oidius- Antigone, Virgilius ve Senaca yayımlanır. 1950 yılında görevden alınır okullarda öğretmenlik yapar, 1981 yılında ise kendisini kaybederiz.

O sadece bir edebiyat araştırmacısı değildir. İki cilt olan Peçevi Tarihi’ni günümüz Türkçesi ile okumamızı sağlayan da odur. Geriye basılmış olarak yetmiş altı kitap bıraktı.

O edebiyatımızın en çok biyografi yazan, Türk edebiyatı konusunda ansiklopedik nitelikli ürünler bırakan,  yurtseverlik gündeme geldiğinde hiçbir fedakârlıktan kaçınmayan, bize hem Türk mitolojisini hem de batı mitolojisini aktarırken ne kadar büyük bir halk edebiyatına da sahip olduğumuzu öğreten öğretmenimizdir. Varsın genel ansiklopediler onun için bir madde bile açmamış olsunlar.

 

Kaynakça;

İ. Gündağ Kayaoğlu Murat Uraz Hayatı ve Eserleri Kıyı Dergisi Sayı 29 1988.

Hüseyin Albayrak- Trabzon Basını

Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi – YKY İstanbul.

Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi.

Murat Uraz Türk Edip ve Şairleri. Yayımlayanın notunda kendi adını anlatan maddenin kendi arzusu dışında Mithat Sadullah Sander tarafından yazılmış olduğunu biliyoruz.

 

Sayfa : 12